Egzekucja z ruchomości jest jednym ze sposobów egzekucji świadczeń pieniężnych.
Na mocy Kodeksu postępowania cywilnego przepisy dotyczące egzekucji z ruchomości stosuje się odpowiednio do egzekucji ze zwierząt, jeżeli nie jest to sprzeczne z przepisami dotyczącymi ochrony zwierząt.
1. Właściwość komornika
Zasadą jest, że egzekucja z ruchomości należy do komornika ogólnej właściwości dłużnika.
Jeżeli dłużnik nie ma miejsca zamieszkania, siedziby lub oddziału na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do przeprowadzenia egzekucji właściwy jest komornik tego sądu, w którego okręgu znajdują się ruchomości.
Komornik, który wszczął egzekucję z niektórych ruchomości dłużnika jest właściwy do przeprowadzenia egzekucji z pozostałych ruchomości dłużnika – nawet, jeśli znajdują się one w okręgu innego sądu. Warunkiem jest zawiadomienie o zajęciu komornika działającego przy sądzie rejonowym, w którego okręgu znajdują się ruchomości poprzez przesłanie protokołu zajęcia ruchomości (protokół zajęcia ruchomości).
2. Zajęcie ruchomości
Do egzekucji z ruchomości komornik przystępuje przez jej zajęcie.
Komornik może zająć te ruchomości dłużnika, które znajdują się w jego władaniu albo we władaniu wierzyciela, który do nich skierował egzekucję.
Jeżeli z ujawnionych w sprawie okoliczności wynika, że dłużnik nie jest właścicielem ruchomości, nie podlegają one zajęciu.
Art. 845 §21 KPC: „W przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych komornik może zająć także ruchomości będące we władaniu osoby zamieszkującej wspólnie z dłużnikiem bez zgody tej osoby, chyba że przedstawi ona dowód, że ruchomości są jej własnością.”
Tytuł wykonawczy, który został wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do zajęcia ruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego.
Istnieje możliwość przeprowadzenia egzekucji z ułamkowej części rzeczy ruchomej, która stanowi wspólną własność kilku osób. Sprzedaży podlega tylko udział dłużnika.
Komornik dokonuje zajęcia poprzez wpisanie ruchomości do protokołu zajęcia.
Z zajętych pieniędzy komornik najpierw zaspokaja wierzycieli, a jeżeli nie są wystarczające do zaspokojenia wszystkich wierzycieli, składa je na rachunek depozytowy Ministra Finansów w celu podziału.
2.1. Zajecie ruchomości – dozór
Art. 855 KPC: „§ 1. Zajęte ruchomości komornik pozostawia pod dozorem osoby, u której je zajął. Jedynie z ważnych przyczyn komornik może, w każdym stanie postępowania, oddać zajęte ruchomości pod dozór innej osobie, nie wyłączając wierzyciela, choćby to było połączone z koniecznością ich przeniesienia. Osoba ta pełni obowiązki dozorcy. Komornik doręcza jej protokół zajęcia. Dozorcą nie może być komornik ani osoba przez niego zatrudniona, ich małżonkowie, dzieci, rodzice ani rodzeństwo. Komornik nie może nawet z ważnych przyczyn odebrać dozoru, jeżeli koszty przeniesienia lub przechowywania rzeczy byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku do jej wartości.”
Dozorca ma obowiązek przechowywać oddane mu pod dozór ruchomości z taką starannością, aby nie straciły na wartości a następnie oddać je na wezwanie komornika lub stosowanie do orzeczenia sądu albo na zgodne wezwanie obu stron. Ponadto dozorca zawiadamia komornika o planowanej zmianie miejsca przechowania ruchomości.
Dozorca nie odpowiada za pogorszenie, uszkodzenie, zniszczenie lub zaginięcie zajętych ruchomości, jeżeli zachował odpowiednią staranność.
Dozorca może żądać zwrotu wydatków związanych z przechowywaniem oraz wynagrodzenia za dozór odpowiednio do poniesionych trudów. Nie dotyczy to: dłużnika, członków jego rodziny wspólnie z nim mieszkających oraz osoby trzeciej, u której rzecz zajęto.
2.2. Zajecie ruchomości – skutki
Art. 848 KPC: „Zajęcie ma ten skutek, że rozporządzenie ruchomością dokonane po zajęciu nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania, a postępowanie egzekucyjne z zajętej ruchomości może być prowadzone również przeciwko nabywcy. Przepis ten nie narusza przepisów o ochronie nabywcy w dobrej wierze.”
3. Sprzedaż ruchomości
Sprzedaż zajętych ruchomości nie może nastąpić wcześniej niż po upływie dwóch tygodni od dnia uprawomocnienia się zajęcia.
Wyjątkowo sprzedaż może nastąpić bezpośrednio po zajęciu w przypadku, gdy:
- ruchomości ulegają łatwo zepsuciu albo sprawowanie nad nimi dozoru lub ich przechowywanie powodowałoby nadmierne koszty;
- zajęto inwentarz żywy, a dłużnik odmówił zgody na przyjęcie go pod dozór.
3.1. Sprzedaż z wolnej ręki
Komornik ma prawo sprzedać ruchomość z wolnej ręki. Warunkiem jest zgoda dłużnika oraz określenie minimalnej ceny zbycia. Sprzedaż może nastąpić jeżeli żaden z wierzycieli prowadzących egzekucję się jej nie sprzeciwił.
3.2. Sprzedaż pozalicytacyjna
Nieużywane, zajęte ruchomości, które stanowią przedmiot obrotu handlowego, komornik na wniosek strony może sprzedać przedsiębiorcy prowadzącemu obrót takimi ruchomościami po cenach hurtowych. Gdy ceny hurtowe nie zostały udokumentowane, po cenach o 25% niższych od wartości szacunkowej ruchomości.
3.3. Licytacja komornicza ruchomości
Sprzedaż komornicza ruchomości w drodze licytacji jest możliwa jeżeli zajęte ruchomości nie zostaną sprzedane wedle sposobów wskazanych powyżej.
3.3.1. Licytacja komornicza ruchomości – zasady
Licytacja komornicza ruchomości jest możliwa po uprzednim dokonaniu obwieszczenia o licytacji w budynku sądu rejonowego właściwego dla miejsca licytacji oraz na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej. Jeżeli wartość ruchomości, objętych jednym obwieszczeniem o licytacji, została oszacowana na kwotę wyższą niż 5 tysięcy złotych, komornik może zamieścić obwieszczenie także w dzienniku poczytnym w danej miejscowości.
Licytacja odbywa się publicznie.
Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego w licytacji nie mogą brać udziału:
- dłużnik,
- komornik,
- małżonkowie, dzieci, rodzice, rodzeństwo dłużnika/komornika,
- osoby obecne na licytacji w charakterze urzędowym,
- licytant, który nie wykonał warunków poprzedniej licytacji,
- tzw. opieszały nabywca, czyli próbujący ponownie wziąć licytacji, mimo iż wcześniej po wygranej nie zapłacił całości kwoty.
Licytacja komornicza ruchomości odbywa się przy stawiennictwie nawet jednego licytanta. Dopuszczalne jest działanie przez pełnomocnika.
Warunkiem przystąpienia do licytacji jest wpłacenie rękojmi przez potencjalnego licytanta. Stanowi ona wysokość jednej dziesiątej sumy oszacowania. Opłatę należy uiścić najpóźniej w dniu poprzedzającym przetargu komorniczym. Ma ona na celu dopuszczenie do licytacji osób zainteresowanych i potwierdzenie wiarygodność ich intencji.
W przypadku licytacji ruchomości, zgodnie z art. 8671 KPC, rękojmi nie składa się, jeżeli suma oszacowania jest niższa niż 5 tysięcy złotych.
Rękojmia złożona przez licytanta, który zaoferował najwyższą cenę jest zatrzymywana na poczet tej ceny z chwilą udzielenia przez komornika przybicia. Pozostałym wpłacającym zwraca się ją niezwłocznie.
Wysokość ceny wywołania:
- w pierwszym terminie licytacji wynosi 3/4 wartości szacunkowej zajętej ruchomości,
- w drugim terminie licytacji wynosi 1/2 wartości szacunkowej zajętej ruchomości.
Zaofiarowana przez licytanta cena przestaje wiązać w momencie, gdy inny licytant zaofiarował cenę wyższą. Gdy mają miejsce licytacje ruchomości, komornik udziela przybicia osobie, która zaofiarowała cenę najwyższą. Wcześniej trzykrotnie wzywa do dalszych postąpień.
Licytacja ruchomości przez komornika dochodzi do skutku w momencie przybicia.
Nabywca ruchomości jest zobowiązany do zapłaty ceny natychmiast po udzieleniu mu przybicia.
Art. 874 KPC: „Nabywca po uprawomocnieniu się przybicia i zapłaceniu całej ceny staje się właścicielem nabytych ruchomości. Gdy sąd odmówi przybicia, wypłacona cena nabycia ulega zwrotowi.”
