Postępowanie zabezpieczające

Celem postępowania zabezpieczającego jest zapewnienie efektywności – wykonalności                                             i skuteczności – orzeczeń sądowych. Poprzez postępowanie zabezpieczające sąd udziela tymczasowej ochrony prawnej.

1. Etapy postępowania zabezpieczającego

Etapy postępowania zabezpieczajacego:

• rozpoznawczy – pierwszy etap, związany z orzekaniem w przedmiocie zabezpieczenia,
• wykonawczy – drugi etap, jego celem jest wykonanie wydanego wcześniej postanowienia                       o  udzieleniu zabezpieczenia.

1. Rodzaje zabezpieczeń

Wyróżnia się:

• zabezpieczenie konserwacyjne – polega ono na utrzymaniu istniejącego stanu rzeczy w celu zapewnienia efektywności, wykonalności majacego zapaść w przyszłości albo już zapadłego orzeczenia co do istoty sprawy,
• zabezpieczenie nowacyjne – polega ono na tymczasowym unormowaniu stosunków pomiędzy uprawnionym i zobowiązanym według spodziewanej treści orzeczenia mającego zapaść w sprawie. Przykładem jest zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych.

Ponadto Kodeks postępowania cywilnego zawiera podział zabezpieczeń na:

• zabezpieczenie roszczeń pieniężnych,
• zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych.

1. Zabezpieczenie – informacje ogólne

                 3.1.Podstawy zabezpieczenia

Udzielenia zabezpieczenia można żądać w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny.

Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.

             3.2. Kto może żądać udzielenia zabezpieczenia?

Art. 730¹ KPC: ,,§  1. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

§  2.        Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

§  2¹.      Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.

§  3.        Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.

         3.3. Udzielenie zabezpieczenia

Zabezpieczenie udzielane jest na wniosek. W przypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu – zabezpieczenie może być udzielane także z urzędu.

Jeśli chodzi o udzielenie zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w danej sprawie, sąd wyznacza termin w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni. W przypadku zabezpieczenia w formie miesięcznego świadczenia na zapewnienie środków utrzymania, termin wynosi 6 miesięcy.

Art. 731 KPC: ,,Zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.”

Co do zasady wniosek o udzielenie zabezpieczenia rozpoznaje sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji. Sąd rozpoznaje wniosek bezwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Nadanie klauzuli wykonalności postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia następuje z urzędu.

Jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym.

Art. 743¹ KPC: ,,§  1.         Postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wydane przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do podjęcia czynności związanych z wykonaniem zabezpieczenia na mieniu wchodzącym w skład majątku wspólnego.

§  2.        W terminie tygodnia od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wykonaniem zabezpieczenia małżonek obowiązanego może sprzeciwić się wykonaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, o czym organ wykonujący zabezpieczenie niezwłocznie zawiadamia uprawnionego[…]”

             3.4. Upadek zabezpieczenia

Zabezpieczenie upada w przypadku:

• prawomocnego zwrotu albo odrzucenia pozwu lub wniosku,
• oddalenia powództwa lub wniosku,
• umorzenia postępowania.

1. Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych

Kodeks postepowania cywilnego reguluje sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, do których należą:

• zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
• obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
• ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;
• obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
• ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
• ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Niedopuszczalne jest zabezpieczenie roszczeń pieniężnych przeciwko Skarbowi Państwa.

Art. 753 KPC: ,,§  1. W sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia.”

Powyższy przepis stosuje się odpowiednio także do zabezpieczenia roszczeń o:

• rentę, sumę potrzebną na koszty leczenia, z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub utratę życia żywiciela albo rozstrój zdrowia oraz o zmianę uprawnień objętych treścią dożywocia na dożywotnią rentę;
• wynagrodzenie za pracę;
• należności z tytułu rękojmi lub gwarancji jakości albo kary umownej, jak również należności z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, przeciwko przedsiębiorcy do wysokości dwudziestu tysięcy złotych;
• należności z tytułu najmu lub dzierżawy, a także należności z tytułu opłat obciążających najemcę lub dzierżawcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego lub użytkowego – do wysokości dwudziestu tysięcy złotych,
• naprawienie szkody wynikającej z naruszenia przepisów o ochronie środowiska;
• wynagrodzenie przysługujące twórcy projektu wynalazczego;
• przyznanie państwowej kompensaty przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych,  w części na pokrycie niezbędnych kosztów leczenia, rehabilitacji lub pogrzebu.

Sąd może jeszcze przed urodzeniem się dziecka zabezpieczyć przyszłe roszczenia alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa, przez zobowiązanie obowiązanego do wyłożenia odpowiedniej sumy na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu.

1. Zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych

Art. 755 KPC: ,,§  1. Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych.

W szczególności sąd może:

1. unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania;

2. ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem;

3. zawiesić postępowanie egzekucyjne lub inne postępowanie zmierzające do wykonania orzeczenia;

4. uregulować sposób roztoczenia pieczy nad małoletnimi dziećmi i kontaktów z dzieckiem;

5. nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze.

§  2. W sprawach o ochronę dóbr osobistych zabezpieczenie polegające na zakazie publikacji może być udzielone tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się temu ważny interes publiczny. Udzielając zabezpieczenia, sąd określa czas trwania zakazu, który nie może być dłuższy niż rok. Jeżeli postępowanie w sprawie jest w toku, uprawniony może przed upływem okresu, na który orzeczono zakaz publikacji, żądać dalszego zabezpieczenia; przepisy zdania pierwszego i drugiego stosuje się. Jeżeli uprawniony zażądał dalszego zabezpieczenia, zakaz publikacji pozostaje w mocy do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku[..]”

• 2. Wniosek o zabezpieczenie – komornik

Po uzyskaniu tytułu zabezpieczenia wraz z klauzulą wykonalności należy złożyć do komornika wniosek o zabezpieczenie wraz z oryginałem uzyskanego tytułu. Aby komornik mógł wszcząć postępowanie konieczne jest także uiszczenie odpowiedniej opłaty.

Zgodnie z ustawą o kosztach komorniczych opłata stosunkowa od wniosku o wykonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym wynosi 5% wartości świadczenia, które ma podlegać zabezpieczeniu.