Egzekucja z wierzytelności

1. Czym jest wierzytelność?

Zgodnie z art. 353 Kodeksu cywilnego zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien to świadczenie spełnić. Przy czym świadczenie może polegać zarówno na działaniu jak i na zaniechaniu.

Świadczenie jest przedmiotem zobowiązania, uprawnienia wierzyciela oraz skorelowane z nimi obowiązki dłużnika są jego treścią natomiast wierzyciel i dłużnik – stronami.

W takim wypadku wierzytelność można zdefiniować jako prawo majątkowe, z którego wynika roszczenie wierzyciela do świadczeń jakie zobowiązany jest zapłacić dłużnik.

Przykładem wierzytelności dłużnika mogą być środki należne dłużnikowi z tytułu umowy zlecenia, agencyjnej i innych umów cywilnoprawnych a także wynikające z tytułu nadpłaty podatku w Urzędzie Skarbowym.

2. Właściwość komornika

Egzekucja wierzytelności według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego należy do:

• komornika sądu właściwości ogólnej dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne,
• w przypadku braku podstaw do oznaczenia właściwości ogólnej dłużnika – do komornika sądu właściwości ogólnej osoby zobowiązanej względem dłużnika,
• gdy osoby takiej nie ma – egzekucja należy do komornika tego sądu, w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa.

3. Zajęcie wierzytelności przez komornika

Zajęcie wierzytelności przez komornika to jeden ze sposobów egzekucji. Pozwala na zaspokojenie roszczenia wierzyciela poprzez zajęcie wierzytelności przysługujące dłużnikowi od osoby trzeciej.

               3.1.Komornicze zajęcie wierzytelności – przesłanki

Aby komornik mógł dokonać zajęcia wierzytelności dłużnika należy złożyć wniosek o zajęcie wierzytelności. Co więcej wierzyciel musi dysponować tytułem wykonawczym obejmującym obowiązek zapłaty przez dłużnika określonej sumy pieniężnej.

Egzekwowanie wierzytelności przez komornika będzie możliwe, jeżeli dłużnik posiada w stosunku do osoby trzeciej wierzytelność, a trzeciodłużnik – zobowiązanie do zapłaty wobec dłużnika.

3.2. Zajęcie komornicze

W celu dokonania zajęcia komornik:

• zawiadamia dłużnika, że nie wolno mu odbierać żadnego świadczenia ani rozporządzać zajętą wierzytelnością i ustanowionym dla niej zabezpieczeniem;
• wzywa dłużnika wierzytelności, aby należnego od niego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi, lecz złożył je komornikowi lub na rachunek depozytowy Ministra Finansów,
• wzywa dłużnika wierzytelności, aby w razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, w przypadku gdy świadczenie nie wystarcza na pokrycie wszystkich egzekwowanych należności, uiszczał je na rzecz:
• sądowego albo administracyjnego organu egzekucyjnego, który pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa – na rzecz organu, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie,
• sądowego organu egzekucyjnego – jeżeli egzekucja dotyczy świadczeń alimentacyjnych, rentowych lub innych świadczeń powtarzających się a także świadczenia pieniężnego w walucie obcej.

Zgodnie z art. 896 §2 KPC: „Jednocześnie z zajęciem wierzytelności komornik wezwie jej dłużnika, aby w ciągu tygodnia złożył oświadczenie:

1) czy i w jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi zajęta wierzytelność, czy też odmawia zapłaty i z jakiej przyczyny;

2) czy inne osoby roszczą sobie prawa do wierzytelności, czy i w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się lub toczyła się sprawa o zajętą wierzytelność oraz czy i o jakie roszczenie została skierowana do zajętej wierzytelności egzekucja przez innych wierzycieli.”

3.2.1.Zajęcie komornicze wierzytelności zabezpieczonej wpisem

Komornik dokonując zajęcia wierzytelności dłużnika, której zabezpieczenie było ujawnione poprzez wpis w księdze wieczystej lub w zbiorze dokumentów, poza czynnościami wskazanymi powyżej, składa do sądu właściwego do prowadzenia księgi wieczystej wniosek o wpis o zajęciu lub o złożenie wniosku do zbioru dokumentów.

Jeżeli w księdze wieczystej znajdują się wpisy lub w zbiorze dokumentów – dokumenty stanowiące przeszkodę do uwzględnienia wniosku, sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej zawiadomi            o tym wierzyciela i komornika, wyznaczając termin do usunięcia przeszkody. Usunięcie przeszkody należy do wierzyciela.

Po bezskutecznym upływie terminu sąd oddali wniosek komornika, a komornik umorzy egzekucję.

3.2.2.Zajęcie wierzytelności zabezpieczonej poręczeniem, zastawem        lub zastawem rejestrowym

W przypadku zajęcia wierzytelności zabezpieczonej poręczeniem, zastawem lub zastawem rejestrowym, na wniosek wierzyciela, komornik zawiadamia o zajęciu poręczyciela lub właściciela przedmiotu zastawu, jednocześnie wskazując, że nie mogą uiszczać świadczenia dłużnikowi.

                          3.2.3.Egzekucja z wierzytelności związanej z posiadaniem dokumentu

Komornik dokonuje zajęcia wierzytelności związanej z posiadaniem dokumentu poprzez jego odebranie, o czym powiadamia uczestników postępowania egzekucyjnego. Następnych zajęć tej wierzytelności komornik dokonuje poprzez zaznaczenie w protokole pierwszego zajęcia.

Komornik wzywa do zapłaty dłużnika zajętej wierzytelności, a jeżeli zachodzi taka konieczność podejmuje także czynności zachowawcze.

W razie braku zapłaty przez zobowiązanego z weksla komornik sprzeda weksel. Natomiast w przypadku dokonania zajęcia papierów wartościowych, które nie są zapisane na rachunku papierów wartościowych komornik może je sprzedać za pośrednictwem firmy inwestycyjnej.

4. Moment zajęcia wierzytelności

Zasadą jest, że zajęcie następuje z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności.            W sytuacji, gdy do zajęcia wierzytelności wymagany jest wpis w księdze wieczystej, to do zajęcia wierzytelności dochodzi z chwilą dokonania wpisu do księgi wieczystej lub złożenia do zbioru dokumentów wniosku komornika. Czas oczekiwania na dokonanie wpisu w księdze wieczystej może być dość długi. Z tego względu przyjęte zostało, że i w tym wypadku zajęcie jest skuteczne już z chwilą doręczenia wezwania dłużnikowi zajętej wierzytelności, jeżeli takie doręczenie nastąpiło wcześniej.

Zajęcie sum płatnych periodycznie np. należności z tytułu czynszu najmu, rent, obejmuje także wypłaty przyszłe. Nie ma konieczności dokonywania odrębnych zajęć egzekucyjnych.

5. Zajęcie wierzytelności z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku

Wierzytelność będąca nadpłatą podatku może zostać zajęta w postępowaniu egzekucyjnym.  Komornik przesyła zajęcie wierzytelności do organu podatkowego jednocześnie wzywając aby świadczenie z tego tytułu nie było przekazywane dłużnikowi ale złożone komornikowi lub na rachunek depozytowy Ministra Finansów. Co więcej komornik zawiadamia także dłużnika, że nie wolno mu odebrać świadczenia ani rozporządzać zajętą wierzytelnością i ustanowionym dla niej zabezpieczeniem.

Zajęcie wierzytelności dłużnika z tytułu nadpłaty lub zwrotu podatku obejmuje także wierzytelności przyszłe, wynikające z nadpłaty lub zwrotu podatku, powstałe w ciągu roku od dnia dokonania zajęcia.

6. Sprzedaż zajętej wierzytelności

Art. 904¹ KPC: „§ 1. Na wniosek wierzyciela jego zaspokojenie nastąpi przez sprzedaż wierzytelności w drodze licytacji lub z wolnej ręki, o ile nie sprzeciwia się temu charakter zajętej wierzytelności.

• 2. Sprzedaży zajętej wierzytelności dokonuje się w drodze licytacji prowadzonej według przepisów o egzekucji z ruchomości. Cena wywołania wynosi trzy czwarte sumy, na którą składa się należność główna oraz odsetki naliczone do dnia licytacji. Nabycie nie może nastąpić poniżej ceny wywołania.
• 3. Za zgodą dłużnika zajęta wierzytelność może zostać sprzedana z wolnej ręki po cenie przez niego wskazanej, jeżeli sprzedaż nie narusza interesów wierzycieli. Dłużnik może też wskazać nabywcę oraz określić inne warunki sprzedaży. Zgoda dłużnika na sprzedaż z wolnej ręki nie jest potrzebna, gdy wierzytelność była wymagalna przed dniem zajęcia. W takim wypadku cena sprzedaży nie może być jednak niższa niż cztery piąte sumy, na którą składa się należność główna oraz odsetki naliczone do dnia sprzedaży.”

7. Skutki niezastosowania się do wezwań komornika oraz do obowiązków wynikających z zajęcia

Konsekwencją niezastosowania się do wezwań komornika oraz do obowiązków wynikających z zajęcia jest sankcja ukarania grzywną oraz możliwość dochodzenia przez wierzyciela roszczeń odszkodowawczych.