Postępowanie restrukturyzacyjne – jakie są jego rodzaje i co oznacza?

Postępowania restrukturyzacyjne są prowadzone wobec dłużników niewypłacalnych lub zagrożonych niewypłacalnością. Ich zasadniczym celem jest uniknięcie negatywnego zjawiska, jakim jest upadłość dłużnika, poprzez umożliwienie mu zawarcia układu z wierzycielami.

Ustawa – Prawo restrukturyzacyjne z dnia 15 maja 2015 roku przewiduje następujące formy postępowań restrukturyzacyjnych:

• Postępowanie o zatwierdzenie układu
• Przyśpieszone postępowanie układowe
• Postępowanie układowe
• Postępowanie sanacyjne

Postępowanie o zatwierdzenie układu

Ta procedura, spośród wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych, cechuje się największą samodzielnością dłużnika. We własnym zakresie wybiera on nadzorcę układu, poprzez zawarcie z nim umowy. Dłużnik nie jest przez to ograniczony w zarządzie swoim majątkiem. Samodzielnie przygotowuje propozycje układowe, przedstawia je wierzycielom i zbiera od nich głosy w celu doprowadzenia do zawarcia układu. Wszczęcie tego postępowania będzie jednak możliwe jedynie wówczas, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wszystkich wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Przyspieszone postępowanie układowe

Postępowanie to ma na celu umożliwić zawarcie układu w jak najkrótszym czasie. Sąd wyznacza w nim nadzorcę sądowego, który w ciągu 2 tygodni od otwarcia postępowania ma sporządzić plan restrukturyzacyjny, spis wierzytelności oraz spis wierzytelności spornych. Dłużnik zachowuje wówczas prawo do dokonywania czynności zwykłego zarządu, natomiast co do pozostałych czynności musi uzyskać zgodę nadzorcy sądowego. Tak jak w postępowaniu o zatwierdzenie układu, postępowanie to może być wszczęte, jeśli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wszystkich wierzytelności.

Postępowanie układowe

Przebiega ono podobnie do przyspieszonego postępowania układowego – sąd również wyznacza w nim nadzorcę sądowego, którego zgoda jest potrzebna dla dokonania przez dłużnika czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Nadzorca sporządza też, w terminie 30 dni od dnia otwarcia postępowania, plan restrukturyzacyjny i spis wierzytelności. Zasadniczą różnicą w stosunku do wyżej omawianych rodzajów postępowań restrukturyzacyjnych jest to, że można je wszcząć w przypadku, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wszystkich wierzytelności. Ponadto w jego trakcie uczestnicy postępowania mogą złożyć sprzeciw co do umieszczenia lub pominięcia wierzytelności w spisie wierzytelności. Sprzeciw ten jest rozpoznawany w ciągu 2 miesięcy od dnia jego wniesienia, co dodatkowo wydłuża postępowanie.

Postępowanie sanacyjne

Ostatnim rodzajem postępowania restrukturyzacyjnego jest postępowanie sanacyjne. Odróżnia się ono od pozostałych przede wszystkim tym, że w jego wyniku możliwe jest nie tylko zawarcie układu z wierzycielami, ale również przez przeprowadzenie tzw. działań sanacyjnych (czynności prawnych i faktycznych, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika). W ramach sanacji ułatwiona jest przede wszystkim redukcja zatrudnienia, ponieważ wyłączone zostaje zastosowanie niektórych przepisów prawa pracy chroniących pracowników przed zwolnieniami. To jednak wiąże się dla dłużnika z utratą zarządu swoim majątkiem, który obejmuje wyznaczany przed sąd zarządca. Również to postępowanie może być wszczęte w przypadku, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wszystkich wierzytelności.

Wszczęcie postępowania sanacyjnego następuje na podstawie złożonego wniosku restrukturyzacyjnego. Przez wniosek restrukturyzacyjny należy rozumieć wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego oraz wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

Zgodnie z art. 284 PrRest wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego powinien zawierać min:

• imię i nazwisko dłużnika albo jego nazwę (numer PESEL albo numer KRS);
• wskazanie miejsc, w których znajduje się przedsiębiorstwo albo inny majątek dłużnika;
• wstępny plan restrukturyzacyjny wraz z uzasadnieniem wskazującym, że jego wdrożenie przywróci dłużnikowi zdolność do wykonywania zobowiązań,
• uprawdopodobnienie zdolności dłużnika do bieżącego zaspakajania kosztów postępowania sanacyjnego i zobowiązań powstałych po dniu jego otwarcia;
• wykaz wierzycieli z informacją, czy wierzytelność objęta jest układem z mocy prawa, czy może zostać objęta układem po wyrażeniu zgody przez wierzyciela oraz czy wierzyciel posiada prawo do głosowania nad układem a jeżeli nie, to z jakiego powodu;
• sumę wierzytelności z wyszczególnieniem sumy wierzytelności objętej układem z mocy prawa oraz sumy wierzytelności, która może zostać objęta układem po wyrażeniu zgody przez wierzyciela,
• wykaz wierzytelności spornych wraz ze zwięzłym przedstawieniem podstawy sporu;
• informację, czy dłużnik jest uczestnikiem podlegającego prawu polskiemu lub innego państwa członkowskiego systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych lub niebędącym uczestnikiem podmiotem prowadzącym system interoperacyjny.

Wstępny plan restrukturyzacyjny zawiera co najmniej:

1. Analizę przyczyn trudnej sytuacji ekonomicznej dłużnika;
2. Wstępny opis i przegląd planowanych środków restrukturyzacji i związanych z nim kosztów;
3. Wstępny harmonogram wdrożenia środków restrukturyzacji.

Wstępny plan restrukturyzacji w istocie ma na celu ułatwienie zarządcy przygotowanie właściwego planu restrukturyzacji – min. dlatego, że zarządca na sporządzenie takiego planu ma TYLKO 30 dni. Wstępny plan restrukturyzacji stanowi wyraz intencji dłużnika, które powinny być przez zarządcę uwzględnione, jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie względy prawne i ekonomiczne. Pamiętać bowiem należy, że dłużnik najlepiej zna zarówno swoje przedsiębiorstwo, jak i otoczenie w jakim ono działa.

Wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego, sąd, co do zasady rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym w terminie dwóch tygodni, chyba, że istnieje konieczność przeprowadzenia rozprawy.

Wniosek restrukturyzacyjny należy złożyć do właściwego sądu restrukturyzacyjnego. Będzie to sąd rejonowy – sąd gospodarczy.

Właściwość miejscową sądu restrukturyzacyjnego określa art. 15 PrRes. Przepis ten stanowi, że sprawy restrukturyzacyjne rozpoznaje sąd właściwy (miejscowo) dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika.

Przesłanką negatywną postępowania sanacyjnego jest  zdolność dłużnika do bieżącego zaspakajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu. Okoliczność ta z mocy art. 8 ust. 2 PrRest winna być przez dłużnika uprawdopodobniona.

Owo uprawdopodobnienie powinno polegać na szacunkowym określeniu przez dłużnika wielkości kosztów postępowania i zobowiązań, jakie mogą powstać w toku postępowania a następnie uprawdopodobnić, iż posiada zdolność do ich bieżącego regulowania (najlepiej załączyć do wniosku odpowiednie dokumenty tj. zestawienie kosztów i zobowiązań, jakich wystąpienia spodziewa się dłużnik w toku postępowania restrukturyzacyjnego, wyciąg z rachunku bankowego dłużnika pokazujący określoną kwotę środków pieniężnych przeznaczonych na pokrycie kosztów postępowania, oświadczanie inwestora zewnętrznego o zasileniu dłużnika określoną kwotą pieniężna, zestawienie faktur itd.)

Elementy dodatkowe wniosku:

1. Powołanie konkretnej osoby do pełnienia funkcji zarządcy

Dłużnik zainteresowany powołaniem konkretnej osoby jako zarządcy uprawniony jest do złożenia stosownego wniosku. Zgodnie z art. 51 ust. 2 PrRest na wniosek dłużnika, do którego dołączono pisemną zgodę wierzyciela lub wierzycieli mających łącznie więcej niż 30 % sumy wierzytelności, sąd w postanowieniu o otwarciu postępowania sanacyjnego powołuje wskazaną osobę na funkcję zarządcy w postępowaniu sanacyjnym.

• Wniosek dłużnika o zezwolenie na wykonywanie przez niego zarządu

Na podstawie art. 288 ust. 2 PrRest sąd uwzględniając wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego, odbiera zarząd własny dłużnikowi i wyznacza zarządcę. Jednakże na podstawie art. 288 ust. 3 PrRest, w sytuacji gdy prowadzone postępowanie sanacyjne wymaga osobistego udziału dłużnika lub jego reprezentantów, a jednocześnie dają oni gwarancję należytego sprawowania zarządu, sąd może zezwolić dłużnikowi na wykonywanie zarządu nad całością lub częścią przedsiębiorstwa w zakresie nieprzekraczającym czynności zwykłego zarządu. Dłużnik zainteresowany utrzymaniem zarządu winien zawrzeć we wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego stosowne żądanie i należycie je uzasadnić.

Mając powyższe na uwadze należy pamiętać, że przesłanka negatywna otwarcia postępowania sanacyjnego określona w art. 8 ust. 2 PrRest „sąd odmawia otwarcia postępowania sanacyjnego, jeżeli nie została uprawdopodobniona zdolność dłużnika do bieżącego zaspakajania kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu” będzie najistotniejszą barierą stojącą przed dłużnikiem pragnącym skorzystać z postępowania sanacyjnego w celu ratowania swojego przedsiębiorstwa, ale równocześnie najważniejszą ochroną interesów wierzycieli. Dlatego dłużnik musi być świadomy tego, ze musi złożyć wniosek o otwarcie postępowania odpowiednio wcześnie tj. gdy jego sytuacja ekonomiczna będzie umożliwiała przynajmniej regulowanie bieżących zobowiązań.